رادون یک گاز رادیواکتیو است که به طور طبیعی اتفاق می افتد و بو، رنگ و مزه ای ندارد. رادون از واپاشی اورانیوم طبیعی موجود در خاک و سنگ ها ایجاد می شود. البته گاز رادون در آب هم وجود دارد. رادون به راحتی وارد هوا شده و یه ذرات موجود در هوا می چسبد و از این طریق می تواند وارد ریه شده و باعث تخریب و آسیب سلول های ریه و به طور بالقوه باعث سرطان ریه شوند.
رادون مهمترین علت سرطان ریه پس از استعمال سیگار است. تخمین زده می شود که بسته به میانگین رادون متوسط و شیوع استعمال دخانیات در یک کشور، رادون بین ۱۴-۱۴٪ از کل سرطانهای ریه در یک کشور ایجاد می کند.
افزایش معده سرطان ریه برای اولین بار در معدنچیان اورانیوم که در معرض غلظت بالایی از رادون قرار دارند ، مشاهده شد. علاوه بر این ، مطالعات در اروپا ، آمریکای شمالی و چین تأیید کرده اند که حتی غلظت کم رادون – مانند نمونه هایی که در خانه ها وجود دارد – خطرات سلامتی را نیز تحمیل می کند و به میزان قابل توجهی در بروز سرطان های ریه در سراسر جهان نقش دارد.
خطر ابتلا به سرطان ریه ۱۶٪ به ازای هر Bq/m3 100 در غلظت متوسط رادون در مواجهه طولانی مدت افزایش می یابد. رابطه دوز و اثر به صورت یک منحنی خطی است. برای مثال ، خطر سرطان ریه به طور متناسب با افزایش قرار گرفتن در معرض رادون افزایش می یابد.
رادون در افرادی که سیگار می کشند ، احتمالاً باعث ایجاد سرطان ریه می شود. در حقیقت تخمین زده می شود که سیگاری ها نسبت به افراد غیر سیگاری ۲۵ برابر بیشتر از رادون در معرض خطر باشند. تا به امروز ، هیچ خطر دیگری برای سرطان مشخص نشده است.
برای بیشتر افراد ، بیشترین تماس با رادون در خانه رخ می دهد. غلظت رادون در یک خانه به این بستگی دارد:
رادون از طریق ترک های کف و یا اتصالات کف دیواره، شکاف های اطراف لوله یا کابل ها، منافذ کوچک در دیواره های توخالی، یا حوضچه ها یا زهکشی ها وارد خانه ها می شود. سطح رادون معمولاً در زیرزمین ها، انبارها یا فضاهایی از ساختمان که در تماس با خاک است، بیشتر است.
غلظت رادون بین خانه های مجاور متفاوت است، و ممکن است در یک خانه از امروز و از ساعتی به ساعت دیگر متفاوت باشد. سطح رادون منازل مسکونی می تواند به روشی ارزان و ساده اندازه گیری شود. به دلیل این نوسانات، بهتر است میانگین اندازه گیری سالانه رادون در هوای داخلی با اندازه گیری دوره ای به مدت حداقل ۳ ماه تخمین زده شود. با این حال ، اندازه گیری ها باید بر اساس پروتکل های ملی انجام شود تا از قوام و همچنین قابلیت اطمینان در تصمیم گیری اطمینان حاصل شود.
روش های متعددی جهت کاهش غلظت رادون در منازل مسکونی وجود دارد که می تواند حتی مقرون به صرفه هم باشد. اما پیشگیری از رادون باید هنگام ساخت خانه های جدید به ویژه در مناطق مستعد رادون مورد توجه قرار گیرد. در بسیاری از کشورهای اروپا و ایالات متحده آمریکا، شمول اقدامات حفاظتی در برابر رادون در ساختمان های جدید به یک اقدام معمول تبدیل شده و همچنین در بعضی از کشورها روشی اجباری است.
میزان غلظت گاز رادون در خانه های موجود می تواند توسط موارد زیر کاهش یابد:
لازم به ذکر است سیستم های پسیو می توانند تا بیش از ۵۰٪ سطح غلظت گاز رادون داخل منزل را کاهش دهند اما افزودن سیستم تهویه مطبوع می توانند به میزان موثرتری میزان آلودگی را کاهش دهد.
در بسیاری از کشورها ، آب آشامیدنی از منابع آب زیرزمینی مانند چشمه ها ، چاه ها و چاله ها به دست می آید. این منابع آب به طور معمول غلظت بیشتری از رادون را نسبت به آبهای سطحی، رودخانه ها یا دریاچه ها دارند.
تاکنون ، مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباطی بین مصرف آب آشامیدنی حاوی رادون و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده پیدا نکرده است. رادون حل شده در آب آشامیدنی می تواند در هوای داخلی رها شود. به طور معمول ، یک دوز رادون بالاتر از حالت استنشاق باید مصرف شود تا بتواند همان اثر را به همراه داشته باشد.
“رهنمودهای WHO برای کیفیت آب آشامیدنی” (۲۰۱۱) توصیه می کند که سطح غربالگری رادون در آب آشامیدنی بر اساس سطح مرجع ملی برای رادون در هوا تنظیم شود. در شرایطی که غلظت رادون در آب آشامیدنی زیاد باشد روش های ساده و کارآمدی برای کاهش غلظت رادون وجود دارد که از جمله آنها می توان به هوادهی و استفاده از فیلتر کربن فعال اشاره کرد.
در سال ۲۰۰۹ ، WHO “دفترچه راهنمای بهداشت جهانی در مورد غظت گاز رادون در ساختمان ها: چشم انداز بهداشت عمومی” را منتشر کرد، که گزینه های متعددی را در راستای سیاست گذاری برای کاهش خطرات سلامتی ناشی از مواجهه با گاز رادون در منازل مسکونی ارائه می دهد از جمله:
WHO Handbook on Indoor Radon: A Public Health Perspective
Radiation Protection and Safety of Radiation Sources: International Basic Safety Standards
